Συνολικά 32,5 δισ. ευρώ έγιναν καπνός από τις τσέπες των Ελλήνων μέσα στα προηγούμενα 6 χρόνια της κρίσης, όπως διαπιστώνει σε έκθεσή της η Eurobank Research.
Αποταμιεύσεις, εξαφανίστηκαν από τις τράπεζες, περιουσιακά στοιχεία, όπως μετοχές, ομόλογα, κατοικίες πωλήθηκαν προκειμένου να χρηματοδοτήσουν οι Ελληνες τη διαφορά ανάμεσα στην κατανάλωση και στο διαθέσιμο εισόδημά τους.
Οπως διαπιστώνει η Eurobank στο τελευταίο τεύχος του Δελτίου «7 Ημέρες Οικονομία» η ψαλίδα ανάμεσα στην κατανάλωση και το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών το 2017, άνοιξε, με αποτέλεσμα τα ελληνικά νοικοκυριά να χάσουν 32,5 δισ. ευρώ.
Αρνητική αποταμίευση
Αναλυτικότερα, η Eurobank αναφέρει ότι το 2017 αποτέλεσε το 6ο έτος στη σειρά με αρνητική αποταμίευση για τα ελληνικά νοικοκυριά. Δηλαδή για 6ο συνεχή χρόνο το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών στην Ελλάδα ήταν χαμηλότερο από την αντίστοιχη καταναλωτική δαπάνη.
Επιπρόσθετα η αρνητική απόκλιση ανάμεσα στις δύο προαναφερθείσες μεταβλητές διευρύνθηκε το 2017 και διαμορφώθηκε στο ιστορικό υψηλό των -€8,3 δις σε τρέχουσες τιμές ή -6,7% ως ποσοστό του διαθέσιμου εισοδήματος (ακαθάριστος ρυθμός αποταμίευσης). Σημειώνεται ότι στην 6ετία 2011-2017 η σωρευτική μείωση του αποθέματος αποταμιευτικών πόρων των νοικοκυριών ανήλθε στα -€32,9 δις.
Αυτό το στοιχείο πρακτικά σημαίνει ότι τα νοικοκυριά στην Ελλάδα μείωσαν σωρευτικά τον πλούτο τους κατά -€32,5 δις (π.χ. περιουσιακά στοιχεία όπως μετοχές, ομόλογα, κατοικίες, καταθέσεις κ.α.) ή -€6,6 δις ανά έτος (2011-2017) με σκοπό να χρηματοδοτήσουν την εκάστοτε ετήσια διαφορά ανάμεσα στην κατανάλωση και το διαθέσιμο εισόδημά τους.
Στην πρέσσα τα νοικοκυριά
Σύμφωνα με την ανάλυση της Eurobank, ο θεσμικός τομέας των νοικοκυριών υπέστη τις μεγαλύτερες απώλειες σε όρους αποταμιευτικών ροών κατά τη διάρκεια της ελληνικής κρίσης.
Η ύφεση, η στασιμότητα και η μεγάλη δημοσιονομική προσαρμογή που βίωσε η ελληνική οικονομία την περίοδο 2009-2017 οδήγησαν σε συμπίεση των δυνατοτήτων αποταμίευσης των ελληνικών νοικοκυριών τόσο από την πλευρά του εισοδήματος όσο και από την πλευρά των δημοσιονομικών υποχρεώσεών τους προς το κράτος.
Επί παραδείγματι το 2009 η ετήσια αποταμίευση των νοικοκυριών στην Ελλάδα ήταν €11,4 δις (7,0% του ακαθάριστου διαθέσιμου εισοδήματος) και το 2017 διαμορφώθηκε στο αρνητικό έδαφος των -€8,3 δις (-6,7% του ακαθάριστου διαθέσιμου εισοδήματος).
Εξωτερικός δανεισμός
Η Eurobank παρουσιάζει τα σχετικά μεγέθη για την ελληνική οικονομία από το 1999 μέχρι το 2017. Επί παραδείγματι το 2009 ο ήδη μειωμένος σε σύγκριση με το 2007 ρυθμός επένδυσης ήταν στο 18,3% του ΑΕΠ.
Η συνεισφορά της εγχώριας αποταμίευσης ήταν 5,8 ποσοστιαίες μονάδες (ΠΜ) του ΑΕΠ και η αντίστοιχη του εξωτερικού δανεισμού ήταν 12,5 ΠΜ του ΑΕΠ. Συνεπώς το 2009 το 68,2% των συνολικών επενδύσεων χρηματοδοτήθηκε από εξωτερικό δανεισμό και το υπόλοιπο 31,8% από εγχώρια αποταμίευση. Το 2017, έπειτα από μια μακρά περίοδο δημοσιονομικής προσαρμογής, ύφεσης και στασιμότητας, ο ρυθμός επένδυσης μειώθηκε στο 11,6% του ΑΕΠ με την εγχώρια αποταμίευση και τον εξωτερικό δανεισμό να χρηματοδοτούν το 91,1% (10,6 ΠΜ) και 8,9% (1,0 ΠΜ) των συνολικών επενδύσεων αντίστοιχα.
Μείωση εισοδημάτων
Είναι αναντίρρητα αποδεκτό ότι η υψηλή δημοσιονομική προσαρμογή συνδέθηκε με μείωση της εγχώριας οικονομικής δραστηριότητας και των εισοδημάτων και αυτό είχε ως παράλληλη συνέπεια τη συρρίκνωση της ιδιωτικής αποταμίευσης (κυρίως από την πλευρά των νοικοκυριών αλλά και των μη χρηματοοικονομικών επιχειρήσεων.
Ωστόσο η ενίσχυση της δημόσιας αποταμίευσης (+13,0 ΠΜ του ΑΕΠ) υπεραντιστάθμισε τη μείωση της ιδιωτικής (-8,3 ΠΜ του ΑΕΠ) και ως εκ τούτου η εγχώρια αποταμίευση ενισχύθηκε κατά 4,8 ΠΜ του ΑΕΠ. Από την άλλη πλευρά ο εξωτερικός δανεισμός συρρικνώθηκε κατά -11,5 ΠΜ του ΑΕΠ και το καθαρό αποτέλεσμα ήταν να μειωθεί το σύνολο των πηγών χρηματοδότησης των εγχώριων επενδύσεων κατά -6,7 ΠΜ του ΑΕΠ. Η μείωση του εξωτερικού δανεισμού αντανακλά τη συρρίκνωση του ελλείμματος του τρέχοντος εξωτερικού ισοζυγίου.
Πως θα έρθει η ανάκαμψη
Η Eurobank επαναλαμβάνει ότι η αύξηση του μεριδίου των επενδύσεων αποτελεί αναγκαία συνθήκη για την είσοδο της ελληνικής οικονομίας σε ένα μακροχρόνιο μονοπάτι ανάκαμψης. Λαμβάνοντας υπ’ όψιν τον περιορισμό που υπάρχει ανάμεσα στο επίπεδο του ακαθάριστου σχηματισμού κεφαλαίου και στα αντίστοιχα επίπεδα της ιδιωτικής αποταμίευσης, της δημόσιας αποταμίευσης και του εξωτερικού δανεισμού προκύπτει ένα βασικό συμπέρασμα: η αύξηση των επενδύσεων και η διατήρηση ισοσκελισμένου εξωτερικού ισοζυγίου (ή σχετικά μικρών ελεγχόμενων ελλειμμάτων στη βραχυχρόνια περίοδο) συνδέεται με την ενίσχυση της εγχώριας αποταμίευσης. Η τελευταία ισούται με το άθροισμα των αποταμιευτικών ροών των νοικοκυριών, των επιχειρήσεων και του δημοσίου. Συνεπώς ένα κρίσιμο ζήτημα για τη μετέπειτα πορεία της ελληνικής οικονομίας είναι η διατήρηση της δημοσιονομικής πειθαρχίας μέσω εφαρμογής ενός μείγματος οικονομικής πολιτικής το οποίο δεν θα οδηγεί σε συρρίκνωση της ιδιωτικής αποταμίευσης.
